SOP121/ćw - temat A.

2. Unix: podstawowe pojęcia; polecenia.

Logowanie.

Zadanie 1

Polecenie "uname -a" wyswietla nastepujace informacje:
        sysname nodename release osversion machine processor
gdzie:
        sysname - nazwa systemu operacyjnego
        nodename - sieciowa nazwę systemu
        release - wydanie systemu operacyjnego (np "2.2.13-7mdk")
        osversion - wersja systemu operacyjnego (np "#8 śro sie 16 22:54:27 CEST 2000")
        machine - typ sprzętu czyli architektura komputera
        processor - typ procesora.
Wyprobuj tez polecenie: "uname --help"; jak widac mozna siegac po poszczegolne informacje (opcja "-a" powoduje ze sa wyswietlane wszystkie informacje).

Zadanie 1a

Wskazówka: w Unixie można montować nie tylko lokalne systemy plików ale także "sieciowe" czyli pochodzące z innej maszyny (przykład konkretnego typu sieciowego systemu plików: NFS = Network File System).

Manual.

Manual jest podzielony na rozdziały 1,2,3,4,5,7,8
(Dotyczy Digital Unix-a; na Linux-ie rozdziały o wyższych numerach są nieco inne)
Rozdział 1 dotyczy poleceń
Rozdział 2 dotyczy funkcji systemowych
Rozdział 3 dotyczy funkcji bibliotecznych (języka C/C++)
Rozdział 4 dotyczy formatów plików (np konfiguracyjnych w katalogu /etc)
Rozdział 7 dotyczy plików specjalnych (katalog /dev)
Rozdział 8 dotyczy administracji

Manuala używamy przy pomocy polecenia "man" ...
       man <nazwa_polecenia>
       man <nr_rozdzialu> <nazwa_polecenia>

       man ls # dostaniemy informacje na temat polecenia "ls"
       man man # dostaniemy informacje na temat polecenia "man"

       man sleep # dotyczy polecenia sleep
       man 1 sleep # dotyczy polecenia sleep
       man 3 sleep # dotyczy funkcji "bibliotecznej" sleep
         # cyferka oznacza nr rozdziału z którego chcemy wziąć opis
         # (bo to samo hasło może występować w kilku rozdziałach !)

       man umask # dotyczy polecenia umask
       man 1 umask # dotyczy polecenia umask (lub komendy wew. powloki)
       man 2 umask # dotyczy "funkcji systemowej" umask

informacje o zawartości rozdziałów manuala:
       man 1 intro
       man 2 intro
       ...

inne polecenia związane z manualem:
       apropos <slowo_kluczowe>
         # wyświetla wszystko co się kojarzy z danym słowem
         # Np: apropos terminal
                   apropos administration

       whatis <slowo_kluczowe>
         # opisuje funkcje komendy
         # Np: whatis xterm
                   whatis ls

operowanie tekstem manualu (klawisze):
       "u" w górę kilka linii
       "d" w dół kilka linii
       "1G" na początek
       "G"  na koniec
       " "  cala strona do przodu
       "b"  cala strona do tylu
       "q"  koniec
       "?"  pomoc
       "/tekst" poszukiwanie tekstu
              # znajdz następne znalezisko "n", poprzednie "N"
       "/wyrazenie_regularne" wyrafinowane poszukiwanie tekstu
              # Np: /^ *Expr
              # czyli wyszukiwanie linii zaczynajacych sie od spacji i slowa "Expr";
        strzalki, pgup/pgdn - na ogol tez dzialaja

opis polecenia przy pomocy opcji "--help"
       np:
       ls  --help
       ls  --help  |  less
           # "ls  --help" wyswietla dlugi tekst dlatego lepiej go ogladac przy pomocy "less"
       uname  --help

Cwiczenie 2

man, apropos, whatis

Pojecia dotyczące plików.

System plikow w Unixie
Systemem plikow to "pliki i katalogi" rezydujace na dysku (w partycji dysku).
Następujące dwa pojęcia są analogiczne:

1. dysk logiczny DOS-u czy Windows (np A:, C:)
2. system plików Unix-a

mount /dev/hda2 /home

Tradycyjne katalogi Unixa
Zauważ, że katalogi w UNIX-ie nie są całkiem "dowolne" (tj wymyślone przez użytkownika); istnieją pewne standardowe katalogi których znaczenie jest uświęcone tradycją, np:

       /dev <-- pliki specjalne urządzen
                do których należy m.in. "/dev/lp" mający takie
                znaczenie jak "prn" pod DOS-em !

       /bin     <-- tutaj znajdują się programy poleceń (np "ls")
       /usr/bin

       /usr/bin/X11 <-- programy używające X Windows (np xterm)

       /etc <-- pliki konfiguracyjne
                np plik "/etc/passwd" zawierający listę
                użytkowników danej maszyny wraz z rozmaitymi
                informacjami ...

ls -l qqq/www.txt
    # odwolanie wzgledem biezacego katalogu
ls -l /home/mhanckow/qqq/www.txt
    # sciezka bezwzgledna

# bieżącym katalogiem jest /aaa/bbb/qqq/www;
# oto różne sposoby jakimi możemy się dostać do pliku "plik.txt"
# znajdujacego sie w katalogu /aaa/bbb/ccc/ddd:
     /aaa/bbb/ccc/ddd/plik.txt
     ../../ccc/ddd/plik.txt
     ../www/../../ccc/ddd/plik.txt
     ./././../../ccc/ddd/././plik.txt

# jakie jest zastosowanie samej "." ???
przypuscmy ze program "qqq" wymaga podania parametru okreslajacego katalog 
i ze chcemy podac katalog biezacy;
wtedy mozemy uruchomic qqq nastepujaco:
     qqq .
inne zastosowanie: jesli na zmiennej PATH nie ma "." to aby uruchomic program qqq
z biezacego katalogu musimy wydac polecenie:
     ./qqq kat

 polecenie parametr_1 parametr_2 ... parametr_n

ls -l plik.txt
prog -par1 -par2 -par3 123 -par4 "qwe asd zxc"
  # parametry par3 i par4 maja wartość
  # parametry par1 i par2 to przełączniki (które "coś" włączają)
  # (tak naprawdę parametry to napisy ...)

Uruchomiony program staje się procesem.

UWAGA: Czasami trzeba podać pełna ścieżkę do pliku z programem. Jeśli nie podamy tej ścieżki to jest przeszukiwana lista katalogów znajdująca się w zmiennej środowiska PATH. Można dopisać katalog do tej listy przy pomocy polecenia:

       PATH=$PATH:/usr/bin/X11
         # dopisaliśmy katalog /usr/bin/X11 

       PATH=$PATH:.
         # dopisaliśmy katalog "." (oznacza katalog bieżący)
         # "." na liście katalogów zmiennej PATH jest konieczna 
         # aby latwo uruchamiać programy z bieżącego katalogu !!!

       echo $PATH
         # wyświetlanie zawartości zmiennej PATH

    ls 
      # wyświetla pliki bieżącego katalogu

    ls -l 
    ls -l .
      # wyświetla wszystkie informacje o plikach bieżącego katalogu

    ls -ld
    ls -ld .
      # wyświetla wszystkie informacje o bieżącym katalogu 
      # (a nie o jego zawartości tak jak by to się stało bez opcji "-d")

    ls -la 
      # wyświetla także pliki o nazwach zaczynających się od "." 
      # (jest to coś w rodzaju DOS-owych plików ukrytych)

Dowiązania twarde do plików
W Unix-ie jeden plik może występować w wielu katalogach. Plik jest bowiem identyfikowany przez tzw nr i-węzła. Katalog to tabela zawierająca następujące pary:

       [nr i-węzła, nazwa pliku]

Inne uwagi na temat plików i katalogów
W Unix-ie (w przeciwieństwie do DOS-u) rozróżnia się wielkość liter w nazwach plików i katalogów.
 
 

.........................................................................................

Zobaczymy teraz w jaki sposób polecenie "ls -l" udziela nam informacji o pliku ...
Po wydaniu polecenia:

    ls -l plik1.txt

    -rwxr-xr-x 5 aaa bbb 1000 May 20 7:35 plik1.txt

    "-" typ pliku
           "-" oznacza plik zwykły
        inne możliwości:
           "d" - katalog,
           "l" - dowiązanie symboliczne
           "b" - plik specjalny blokowy
           "c" - plik specjalny znakowy
           "p" - łącza nazwane

     uuugggooo
    "rwxr-xr-x" prawa dla właściciela (uuu),
                grupy właścicieli (ggg),
                oraz dla pozostałych (ooo)

    "5" liczba dowiązań twardych
        (tj w ilu katalogach ten plik występuje razem z "." i "..")

    "aaa" nazwa właściciela

    "bbb" nazwa grupy właścicieli 

    "1000" rozmiar pliku w bajtach

    "May 20 7:35" data i czas ostatniej modyfikacji pliku

    "plik1.txt" nazwa pliku

ls qqq
ls -l qqq
ls -ld qqq
ls -la qqq

ls -l qqq/plik.txt

Zadanie 6

Operacje na plikach i katalogach.

   pwd = Print Working Directory
       wyświetla bieżący katalog

   cd = Change Directory
       chodzenie po drzewie katalogów
       czyli zmiana bieżącego katalogu
       bez parametru - przejście do katalogu "HOME"

   cp, rm, mv, mkdir, rmdir:
       kopiowanie, usuwanie, przemieszczanie, 
       tworzenie katalogu, usuwanie katalogu (pustego !)

   cp = CoPy 
       polecenie "cp" sluzy do kopiowania plikow;
       polecenie "cp" może mieć następującą postać
         cp opcje plik plik
             # kopiuje plik do pliku
             # przyklady:
             cp plik1.txt plik2.txt
             cp ../../qqq.txt ../../aaa/bbb/ccc/www.txt
             cp /home/users/jkowalski/qqq.txt ../../aaa/bbb/ccc/www.txt
         cp opcje pliki katalog
             # kopiuje pliki do katalogu
             # przyklady:
             cp plik1.txt plik2.txt plik3.txt qqq
                 # gdzie "qqq" jest katalogiem
             cp aaa/*.txt qqq
                 # UWAGA: napis aaa/*.txt zostaje zastąpiony przez 
                   listę plików *.txt w katalogu aaa;
                   robi to automatycznie powłoka ! 
                   (jest to tzw "generowanie nazw plików")

       opcje "-r" i "-R" oznaczają kopiowanie "razem z podkatalogami"
       (wśród plików źródłowych mogą się znajdować katalogi;
       będą one kopiowane razem z całym drzewem podkatalogów)

       opcja "-i" powoduje zadawanie pytań, gdy istniejący
       plik może być zapisany (opcja "-f" ma odwrotne działanie)

   mv = MoVe
       polecenie "mv" sluzy do przemieszczania plików i katalogów;
       sluzy takze do zmianiania nazwy pliku;
       polecenie "mv" może mieć następujące postacie:
         mv opcje plik plik
         mv opcje pliki katalog
         mv opcje katalogi katalog
            # przyklady:
            mv qqq qqq1 
               # gdzie "qqq" jest katalogiem;
               # UWAGA: powyzsze polecenie dziala inaczej w zaleznosci od tego 
               # czym jest "qqq1" !
               # -jesli "qqq1" nie istnieje to katalog "qqq" 
               #  zmieni nazwe na "qqq1"
               # -jeśli "qqq1" istnieje i jest katalogiem to katalog "qqq" 
               #  zostanie przemieszczony i stanie się podkatalogiem "qqq1"

   rm = ReMove
       usuwanie plików; z opcja "-r" umożliwia usuwanie 
       razem z podkatalogami (niebezpieczne !)

   jak utworzyć plik do eksperymentów ?
       cat > plik.txt 
              # czyta tekst z klawiatury, aż do naciśnięcia ^D;
              # program "cat" przepisuje stdin na stdout
              # stdout jest "przekierowane" do pliku plik.txt
              # tak więc wprowadzany tekst znajdzie się
              # właśnie w tym pliku ...
       echo "123 ABC" > plik.txt
              # polecenie echo wyświetla tekst podany przez parametr
              # na "stdout" (czyli standardowe wyjście),
              # które jest przekierowane do pliku,
              # czyli tekst trafi do pliku "plik.txt"
       echo "123 ABC" >> plik.txt
              # tekst zostanie dopisany na koniec pliku "plik.txt"

   jak wyświetlić zawartość plików na terminalu ? 
       cat plik1.txt

1. przejdz do katalogu "eee" (od teraz zakladamy ze "eee" jest biezacym katalogiem)
2. skopiuj "plik.txt" do katalogu "www" poslugujac sie sciezkami wzglednymi (!)
3. przemiesc podkatalog "qqq2" do katalogu "www" (aby stal sie on jego podkatalogiem)
4. zmien nazwe katalogu "www" na "www_1"
5. przemiesc cala zawartosc katalogu "www_1" do katalogu "eee" poslugujac sie znakami globalnymi (?*); jesli nie jestes pewien jak dzialaja znaki globalne to najpierw uruchamiaj polecenia tak: "echo mv  kat1/* kat2" a dopiero potem bez slowa echo ... [zalecam takie postepowanie]
6. w katalogu "eee" znajduje sie "plik.txt"; wykonaj jego kopie ktora ma sie znalezc w tym samym katalogu w ktorym jest "plik.txt" i ma miec nazwe "qqq2"

Do sprawozdania powyższego zadania dodaj wydruki wykonywanych poleceń oraz obraz stworzonej struktury katalogów przed i po wykonaniu operacji 1-6.

Uwagi i wskazówki do powyższego zadania:

• obraz struktury katalogów uzyskamy poleceniem:
          find /home/student -type d -print
      lub wygodniejszym poleceniem ... (? nie wiem jakim ?)
• zamiast katalogu o nazwie "student" używamy "d????"
• niektóre punkty spośród 1-6 mogą być niewykonalne (należy o tym napisać w sprawozdaniu)

Zadanie 8

PATH=/usr/bin
  # dzięki temu gdy uruchamiamy "ls" to na pewno
  # NIE uruchomi się program ls z katalogu /bin

Spróbuj uruchomić program "ls" z biezacego katalogu na dwa sposoby:

ls
./ls

PATH=/usr/bin:.

Prawa do plików.

Pytanie: jak przypomniec sobie "kim jestesmy" i jaka jest nasza "aktywna grupa uzytkownikow" ?
Odp: polecenie "id" wyświetla nazwe uzytkownika i nazwę jego aktywnej grupy (oraz inne grupy do których użytkownik należy)
 

       chmod "komu"[+-=]"prawa" plik
       chmod XXX plik
          gdzie "komu" to :
             u - właściciel pliku
             g - grupa właścicieli pliku
             o - pozostali
             a - wszyscy (czyli ugo)
          oraz gdzie "prawa" to :
             r, w, x
          +-= : nadawanie, odbieranie, dokładnie takie
          XXX : cyfry ósemkowe

          Przykłady:
              chmod u+x skrypt 
                # właścicielowi pliku "skrypt" dodaliśmy prawo "x" do tego pliku

              chmod u+x,g-wx qqq.txt 
                # właścicielowi pliku "qqq.txt" dodaliśmy prawo "x" do tego pliku
                # grupie właścicieli pliku "qqq.txt" zabraliśmy prawo "w" i "x" do tego pliku

              chmod a-x qqq.txt 
                # wszystkim odebralismy prawo "x"

              chmod u=rw plik1.txt
                # właściciel bedzie miał dokładnie prawa "rw"

              chmod 644 plik2.txt
          w ostatniej linii używa się 3 cyfr ósemkowych
          ma to następujące znaczenie:
                     uuugggooo
                     rwxrwxrwx
                     421421421
                     110100100
                     rw-r--r--
                      6  4  4
          tak więc polecenie: 
                chmod 644 plik2.txt
          jest równoważne poleceniu: 
                chmod u=rw,g=r,o=r plik2.txt

Uwaga: To zadanie wymaga 2 użytkowników na jednym linux-ie - lokalnym lub zdalnym.
Przypuśćmy że "my" jesteśmy użytkownikiem student i chcemy dać prawo zapisu do pliku użytkownikowi mhanckow. Jeśli mhanckow należy do grupy użytkowników X oraz jeśli grupa właścicieli naszych plików i katalogów = X, to możemy użyć praw dla grupy właścicieli (w przeciwnym wypadku użyjemy praw dla pozostałych). Pamiętajmy o tym ze aby inny użytkownik tej samej maszyny mógł się dostać do pliku "/home/student/eee/plik.txt", musi miec prawo "x" do wszystkich katalogów w ścieżce do tego pliku! Aby sprawdzić czy prawidlowo nadalismy prawa do plikow i katalogow użyj skryptu prawa, napisanego w powłoce ksh/bash, pokazującego prawa do wszystkich katalogów w ścieżce podanej jako argument. Skrypt można uruchomić poleceniem:

prawa eee
  # jesli jestesmy w katalogu macierzystym katalogu "eee";
  # jednak najpierw należy nadać skryptowi prawo wykonywania "x" poleceniem:
  #   chmod u+x prawa

1. użytkownik student pracuje w XWindows
2. użytkownik jkowalski loguje się do linuxa w trybie tekstowym (do "wirtualnej" konsoli tekstowej wchodzimy przy pomocy Ctrl+Alt+F2, a następnie się logujemy)
3. student wchodzi do katalogu eee
4. student odczytuje długość i wyświetla zawartość pliku plik.txt (ls -l plik.txt; cat plik.txt)
5. mhanckow wchodzi do katalogu /home/student/eee
6. mhanckow dopisuje cos na koniec plik.txt poleceniem: echo 'ABCD' >> plik.txt
7. powtarzamy kilkakrotnie punkty 4 i 6

Poprawność rozwiązania testujemy następująco (wersja ze zdalnym linux-em - czyli maszyną atos):

1. użytkownik student telnetuje się do atos-a (ssh atos)
2. użytkownik mhanckow telnetuje się do atos-a
3. robią to samo co w poprzednim przypadku od punktu 3

Uwaga: Jak sprawdzic ilu uzytkownikow ma zalozone konta na naszej maszynie ?
Wystarczy obejrzec plik "/etc/passwd" ktory zawiera wpisy dla kazdego uzytkownika;

cat /etc/passwd
#lub
less < /etc/passwd

----rw-rw- ? mhanckow users ? ? ?
 uuugggooo
(właściciel nie ma żadnych praw; grupa ma prawa "rw"; pozostali "rw")

echo "123" >> plik.txt

Zadanie 11 (!)

.............................................................
 

Polecenie "umask" ogranicza prawa nadawane standardowo nowo tworzonym plikom.

   umask XXX
      opis tego polecenia znajduje się w manualu w opisie powłoki "ksh";
      zobacz także "man 1 umask" i "man 2 umask"

      XXX to 3 cyfry ósemkowe interpretowane jak dla "chmod";
      jeżeli w XXX kazdą cyfrę zapiszemy dwójkowo wtedy
      "1" na danej pozycji oznacza ze przy tworzeniu nowego pliku 
      prawo odpowiadające tej pozycji zostanie ODEBRANE
      Przykład:
        umask 077
        # jeśli teraz ktoś tworzy nowy plik z prawami 664
        # to plik otrzyma prawa 600
             uuugggooo       uuugggooo       uuugggooo
             rwxrwxrwx       rwxrwxrwx       rwxrwxrwx
             421421421       421421421       421421421
        077= 000111111  644= 110110100  600= 110000000

Dowiązania do plików.

   ln [-s] stary_plik nowy_plik
       polecenie "ln" pozwala tworzyć dowiązania do plików i katalogów
       (oznacza to, ze ten sam plik będzie dostępny w różnych katalogach 
       lub pod różnymi nazwami w tym samym katalogu)

   ln stary_plik nowy_plik 
     # tworzy dowiązanie twarde;
     # zwiększa liczbę dowiązań pokazywana przez "ls -l" 
     # dla "stary_plik" i "nowy_plik";
     # (oczywiscie jako stary_plik i nowy_plik można podać scieżkę)
     # ograniczenia:
     #   -> NIE może dotyczyć katalogów
     #   -> NIE może przeskakiwać między różnymi systemami plików
     #      zamontowanymi w podkatalogach "drzewa katalogów" patrz tutaj

   ln -s stary_plik nowy_plik 
     # tworzy dowiązanie symboliczne;
     # dowiązanie symboliczne jest implementowane w systemie jako plik 
     # zawierający ścieżkę do pliku docelowego;
     # "ls -l" pokaże symbol "l";
     # -> może dotyczyć katalogów
     # -> może "przeskakiwać" miedzy różnymi systemami plików

   ls -il plik.txt
     # wyswietla tzw "nr i-wezla" pliku (oprocz pozostalych informacji "-l");
     # kazdy plik w danym systemie plikow ma inny nr i-wezla

Zadanie 13

Zadanie 13a

echo "qwe" >> qqq/plik.txt
    # zakladam ze biezacym katalogiem jest /home/student

cat www/plik.txt

Zadanie 13b

1. utworz plik "plik.txt"
2. utworz kilka dowiazan twardych do "plik.txt" np

    ln plik.txt plik1.txt
    ln plik.txt plik2.txt
    ln plik.txt plik3.txt
3. nastepnie obserwuj liczbe dowiazan twardych "plik.txt" (ls -l plik.txt)

rownoczenie usuwajac pliki plik1.txt, plik2.txt, plik3.txt
 

Zadanie 13d

"mv plik1 plik2" <=> "cp plik1 plik2; rm plik1"

Zadanie 14

......................................................................................................
 
 

Różne polecenia.

    echo "QQQ WWW eee"
        #pisanie na terminal
    echo "QQQ WWW eee" > plik.txt
        #pisanie do pliku dzięki "przekierowaniu" 
    cat > plik.txt
        #pisanie z terminala do pliku; konczy sie po nacisnieciu Ctrl+D
    cat plik1.txt plik2.txt plik3.txt > plik_wynik.txt
        #polaczenie zawartosci plikow plik1.txt plik2.txt plik3.txt i zapisanie w plik_wynik.txt
    cat <plik1.txt >plik2.txt
        #skopiowanie zawartosci plik1.txt do plik2.txt

    ls | grep "txt"
        #"grep" filtruje linie wyprowadzanie przez "ls";
        #przepuszcza tylko linie zawierające słowo 'txt'
        #znak "|" ma podobne znaczenie jak pod DOS-em (tworzy tzw potok)
        #UWAGA: polecenie "grep" dopuszcza używanie tzw wyrażeń regularnych, np
    ls | grep '^abc*\.txt$'
        #powyzszy przykład wyświetla tylko pliki o nazwach 
        # ab.txt, abc.txt, abcc.txt, abccc.txt, ...
        # napis c* oznacza że litera c może się powtórzyć dowolną ilość razy
        # ^oznacza poczatek słowa, $oznacza koniec słowa
    ls | grep '^a(bc)*$'
        #powyzszy przykład wyświetla tylko pliki o nazwach
        #  a, abc, abcbc, abcbcbc, ...

    ftp main.amu.edu.pl
        #"ftp" jest klientem usługi FTP
        #pozwala kopiować pliki między naszą i zdalną maszyna ...
        #można wydawać polecenia: 
        #  help, cd, ls, get, put, mget, mput, binary, asci

    tar cvf <archiwum> <katalog>
        #tar służy do zapisywania struktury katalogów w jednym pliku
        #(nie jest wykonywana żadna kompresja!)
    #konkretny przyklad:
    tar cvf archiwum.tar ../qqq
        #zapis całej struktury katalogów wychodzącej z ../qqq w jednym pliku archiwum.tar

    tar xvf <archiwum>
    #konkretny przyklad:
    tar xvf archiwum.tar
        #odtwarza strukturę katalogów z "archiwum.tar" w bieżacym katalogu

    compress/uncompress
    #konkretny przyklad:
    compres archiwum.tar
    uncompres archiwum.tar.Z
        #kompresowanie/dekompresowanie
        #dodaje przyrostek ".Z" do nazwy pliku

    gzip/gzip -d
    #konkretny przyklad:
    gzip archiwum.tar
    gzip -d archiwum.tar.gz
        #kompresowanie/dekompresowanie
        #dodaje przyrostek ".gz" do nazwy pliku

    du -k 
        #wyświetla ilość wykorzystanego przez nas miejsca na dysku 
        #(opcja "-k" oznacza "w kilobajtach")
    df
        #informuje ile jest wolnego miejsca we wszystkich zamontowanych
        #systemach plików

    split -b 1440k plik.txt.gz
        #dzieli plik na "kawałki" o podanym rozmiarze
        #kawałki otrzymują nazwy xaa, xab, xac, ...
    
    wget http://main.amu.edu.pl/~mhanckow -r -l 2
        #sciaganie stron WWW na lokalna maszyne; 
        #  -r   oznacza rekurencyjne wchodzienie do "linkow" na stronach WWW
        #  -l n oznacza ze program bedzie sie zaglebial na "n" pozomow

Zadanie 15a

Zadanie 15b

Pliki specjalne.

Pliki specjalne są oznaczane literkami "b" i "c" w poleceniu "ls -l" :

      # kompilacja
      gcc pr01.c -o pr01
      # uruchamianie
      pr01
      pr01 1 2 "3 4" 5

      gcc pr01a.c -o pr01a -lm

      gcc -g pr01.c -o pr01
      gdb pr01

      "b" - ("b" jak break) ustawienie pułapki na konkretnej
            linii kodu lub na funkcji
      "r" - uruchomienie programu
      "c" - kontynuacja działania aż do następnej pułapki
      "n","s" - wykonywanie krokowe
      "l" - listowanie kodu
      "help b" - info o poleceniu "b"

     export DISPLAY=komputer.labs.wmid.amu.edu.pl:0.0
       # zamiast "komputer" wpisz nazwe własnej maszyny (lokalnej)
       # zmienna jest "eksportowana", czyli trafi
       # do środowiska wszystkich programów uruchomionych z tej powłoki
       # gdyż jest "prawdziwą" zmienną środowiska

	       # skąd wziąć adres lokalnej maszyny ???
	       # wypróbuj na lokalnej maszynie polecenie:
	       #   /sbin/ifconfig
	       # w polu "inet addr" jest adres IP lokalnej maszyny w postaci cyfrowej;
	       # zobacz takze polecenia:
	       #   hostname
	       #   hostname --domain
	       #   dnsdomainname

     xterm &
       # to polecenie uruchamia xterm drugoplanowo (dzięki &)
       # program xterm wyświetli okno na X-serwerze pracującym
       # na maszynie o adresie podanym w zmiennej DISPLAY
       # spróbuj uruchomić inne programy, np: 
     xclock &
     xedit &

	       # jeśli X-serwer odrzuci połączenie - wtedy użyj
	       # (na lokalnej maszynie !) polecenia "xhost",
	       # które zezwala na dostęp do X-serwera innym maszynom:
	       #   xhost +atos.amu.edu.pl

	       # jeśli nie można uruchomić programu "xterm" dodaj
	       # do zmiennej PATH katalog /usr/bin/X11
	       #   PATH=$PATH:/usr/bin/X11

# przyklad jak to można zrobić...
Xvnc :1 -geometry 700x500&
twm -display :1 &
xterm -display :1 &

       mcopy, mcd, mdir, ...

       # Np: 
           mdir a:
           mcopy -t *.cc a:/katalog
              # kopiowanie plikow *.cc w trybie tekstowym na dyskietke
              # (tryb tekstowy = ulegnie zmianie sposob kodowania koncow linii)
           mcopy lekcja.txt a:/
              # kopiowanie w trybie binarnym czyli bez zadnych modyfikacji

       # Zobacz też:
           man mtools

# Przyklady:
       mount /dev/fd0 /mnt/floppy 
           # montowanie dyskietki (dyskietka musi być w stacji przed wydaniem polecenia !);
           # plik specjalny /dev/fd0 dotyczy stacji dyskietek;
           # powyższe polecenie może wydać jedynie "root" 
           # (czyli administrator maszyny z Unix-em)

           # zwykli użytkownicy mają zazwyczaj zezwolenie na wydawanie poleceń:
       mount /mnt/floppy 
           # lub
       mount /dev/fd0
           # o ile w pliku /etc/fstab znajduje sie odpowiedni wpis, np:
           #    /dev/fd0 /mnt/floppy auto sync,user,noauto,nosuid,nodev,unhide 0 0
           # slowo "user" w powyzszej linii oznacza ze kazdy uzytkownik (nie tylko root)
           # moze montowac ten system plikow !;
           # poza tym plik fstab zawiera systemy plikow ktore sa montowane
           # podczas wlaczania systemu ...

       umount /mnt/floppy  
           # odmontowywanie;
           # to sie nie uda jesli /mnt/floppy lub jego podkatalog 
           # jest katalogiem biezacym jakiegos procesu (np sami w nim "jestesmy") !

       df = Disk Free
           # "df" pokazuje wszystkie zamontowane systemy plików
           # oraz stopień ich wykorzystania